Mektup Nedir, Özelikleri Nelerdir?

Mektup Nedir, Özelikleri Nelerdir?

• Kişi ve kurumların birbiriyle haberleşmek için yazdıkları yazılardır.
• Haber vermek veya almak, bir şey sormak veya istemek, bir duyguyu ya da düşünceyi
  paylaşmak, bir konuyu tartışmak gibi amaçlarla yazılır.
• Ortaya çıkmasındaki temel düşünce “paylaşma isteği”dir.
• Siyasi, edebî ve ilmî konulara yazılmış olanları, belge niteliğindedir.
• Dünyada mektup türünün ilk örneklerine Mısır’da rastlanmıştır. Eldeki ilk mektuplar, Mısır
  Firavunlarının resmî mektupları ile Hitit Krallarının Hattuşaş arşivinde bulunan mektuplarıdır.
  17. yüzyıldan itibaren yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır.
• Divan edebiyatında mektuba “inşa (düz yazı)”, mektupların toplandığı eserlere “münşeat”
  adı verilmiştir.
• Tanzimat Dönemi’nden itibaren posta pulu da kullanılarak ayrı bir kurum oluşturulmuş
  ve mektup türü yaygınlık kazanmıştır. Şinasi’nin Paris’ten annesine yazdığı mektup bu
  dönemin ilk örneklerindendir.

Mektuplar konu ve üslubuna göre farklı türlere ayrılır:

a. Özel Mektuplar

♦ Akraba ve dost gibi yakın çevredeki insanlara yazılan mektuplardır.
♦ Her konuda yazıldığı için gizlilik özelliği taşır.
♦ Açık, yalın ve içten bir anlatımla yazılır.
♦ Genellikle çizgisiz beyaz kâğıda ve kâğıdın bir yüzüne yazılır.
♦ Tarih, hitap, mektup metni, nezaket ifadesi, imza ve adres bölümlerinden oluşur.
♦ Teşekkür, özür, davet, tebrik mektupları; tebrik ve başsağlığı dilekleri özel mektuplar
içerisinde değerlendirilir.
♦ Sanatçı ve edebiyatçıların, daha çok genel konular üzerinde yazdıkları özel mektuplara “edebî
mektup” da denmektedir.

b. Edebî mektuplar

♦ Sanatçıların edebiyat, sanat veya kültür gibi konularda birbirlerine görüşlerini bildirdikleri
edebî değer taşıyan mektuplarıdır.
♦ Edebî mektuplar da bir tür özel mektuptur. Ancak yazarları, içerikleri, ifade şekilleri ve
özelden çok genel konuları ele almaları yönüyle özel mektuplardan ayrılır.
♦ Yazar, söz ustalığını göstermek için süslü ve sanatlı cümleler kullanır.
♦ Sanatlı üslupla bizde yazılan ilk mektup Fuzûlî’ni “Şikâyetname”sidir.
♦ Yazıldığı dönemin edebiyat ve düşünce anlayışını yansıttığı için edebiyat tarihi ve eleş- tiri
türü için önemli bir kaynaktır.
♦ Eskiden, bu tür kişisel edebî mektuplar, “Mektûbât (Mektuplar)” adı altında toplanırdı.
Mektuplardan oluşan eserlere “münşeat” denir.

Mektup türünde yazılmış hikâye, roman, şiir ve denemeler de vardır:

c. İş Mektupları

♦ Özel kişilerle iş kurumları ve iş kurumlarının kendi arasında, işle ilgili yazdıkları mektuplardır.
♦ Bu mektuplarda bir iş ya da hizmet söz konusudur. Bu hizmet; sipariş, satış, şikâyet, borç alıp verme isteği, tavsiye ya da bilgi isteme olabilir.
♦ İstek, açık ve anlaşılır bir dille yazılmalı, söz, uzatılmamalıdır.
♦ Şekil bakımından özel bir titizlik gerektirir. Çizgisiz kâğıt kullanılmalı, yazıya kâğıdın dörtte bir oranında aşağıdan başlanmalıdır; dosyalanacağı düşünülerek kâğıdın sağında ve solunda yeteri kadar boşluk bırakılmalıdır.

♦ Kurumlar arasındaki iş mektupları kurumların ad ve adreslerini belirten özel başlıklı (antetli)
kağıtlara yazılır.
♦ Kendisine mektup yazılan kişi veya kurumun ad ve adresi ile başlanır. Kâğıdın sağ tarafına
tarih yazılır. Adres ve tarihten sonra birkaç satır aralık bırakılır, istek yazılır ve saygı
ifade eden bir sözle mektup bitirilir.
♦ Metnin sağ altında ise yazanın adı, soyadı ve imzası yer alır.

d. Resmî Mektuplar

♦ Resmi dairelerin ve tüzel kişilik taşıyan kuruluşların birbirlerine yazdıkları resmî yazılarla;
bunların, vatandaşların başvurularına verdikleri yazılı cevaplara denir.
♦ Birçok yönüyle iş mektuplarına benzer.
♦ Hitap başlığı, yazılan resmî kurumun “kanun ve tüzüklerdeki tam adı” olmalıdır.
♦ Bu mektuplarda tarih, mektubun sıra numarası ve konusu belirtilir. Mektup bir cevap
niteliğindeyse “ilgi” bölümüne cevabı olduğu mektubun sıra ve tarihi; “konu” bölümüne
“mektubun yazılış amacı” yazılır. Birkaç satır boşluk bırakılarak mektup yazılır.
♦ Mektup üst makama yazılıyorsa “… arz ederim”, alt makama yazılıyorsa “… rica ederim.”
şeklinde bitirilir.
♦ Açık, kesin ve anlaşılır bir dil kullanılmalıdır.

e. Açık Mektuplar

♦ Herhangi bir düşünceyi, görüşü açıklamak, bir tezi savunmak için bir devlet yetkilisine
ya da halka hitaben yazılır.
♦ Bir kişi ya da kurum tarafından yazılabilir, gazete ve dergi aracılığı ile yayımlanır.
♦ Sadece yazanı değil, geniş kitleleri ilgilendiren önemli konular ele alınır.

Edebiyatımızdaki bazı önemli mektuplar
Kemal Tahir’den Fatma İrfan’a Mektuplar: Kemal Tahir
Limni ve Malta Mektupları: Ziya Gökalp
Şikâyetname: Fuzuli
Ziya’ya Mektuplar: Cahit Sıtkı Tarancı
Kemal Tahir’e Mapushane’den Mektuplar: Nazım Hikmet Ran
Mektuplar: Abdülhak Hamit Tarhan
Mektuplarım: Muallim Naci
Hususi Mektuplar: Namık Kemal